“De eeuwige terugkeer van het fascisme”:
-een boekbespreking-
Rob Riemen, medeoprichter van het instituut Nexus te Tilburg, is vooral bekend geworden met zijn eerste boek “Adel van de Geest. Een vergeten ideaal” waarin hij een warm pleidooi houdt voor de klassieke waarden van waarheid, schoonheid en goedheid. Daarbij put Riemen uit vele klassieke werken van o.a. Socrates, Spinoza, Nietzsche, Goethe, Dostojevski, Camus en vooral zijn grote favoriet Thomas Mann.
In zijn nieuwe boekje, waarvan in 1 maand tijd drie drukken zijn verschenen en dat maar 60 bladzijden beslaat, wordt de opkomst van de PVV van Geert Wilders vergeleken met die van de nationaal socialisten van Hitler en het fascisme van Mussolini. In een uitgebreid interview in het NRC gaf Riemen een nadere toelichting op dit standpunt, waarin hij Wilders een fascist noemt.
Zowel Albert Camus en Thomas Mann, die beiden de gruwelen van WOII hadden meegemaakt, benadrukken dat het fascisme een politiek fenomeen is dat altijd opnieuw in onze massademocratie de kop kan opsteken. “Fascisme is altijd een groot probleem omdat het leidt tot despotisme en geweld”.
We zullen volgens Riemen de feiten onder ogen moeten zien en onze geschiedenis erop na moeten slaan om de ernst van de situatie te onderkennen. We leven in een tijd met vele crises. Behalve een klimaat- en milieucrisis hebben we ook een maatschap-pelijke crisis die begon als kredietcrisis maar al snel een bankencrisis werd en daarna een financiële, economische crisis en inmiddels zelfs een landencrisis van Europese omvang is geworden. Dat is de voedingsbodem die vergelijkbaar is met de crisis jaren van Duitsland en die de weg heeft vrijgemaakt voor een charismatische leider die het volk alle voorspoed beloofde maar uiteindelijk de hele wereld mee in zijn val sleurde. Het is bizar dat de nationaalsocialisten die bij de verkiezingen in 1933 niet de meerderheid behaalden, toch door steun (en wegkijken) van de andere partijen de macht hebben gekregen. Ook hier zijn parallellen met de huidige gedoogconstructie.
Riemen stelt ook, waarbij hij citaten van Goethe en de Tocqueville gebruikt, dat de algehele geestesgesteldheid van een bevolking hier mede debet aan zijn. Er heerst in onze samenleving een grote mate van oppervlakkigheid en materiële begeerte die alle geestelijke waarden hebben verdrongen. Ook Nietzsche sprak van een verval van waarden, van nihilisme waarbij het op absolute en geestelijke waarden gebaseerde Europese beschavingsideaal verloren is gegaan. In dit egoistische materialisme en de geestelijke leegte van de massamaatschappij kan het populisme zich ontwikkelen en uiteindelijk uitgroeien tot fascisme. De cultuur en de moraal zijn dan als eerste slachtoffer. Er is alleen nog een begeerte naar macht en alles is geoorloofd.
Al in 1937 schreef Menno ter Braak het essay: “Het nationaalsocialisme als rancuneleer”, waarin hij schrijft dat politiek een aangelegenheid is geworden van volksmenners die alleen uit zijn op handhaving en uitbreiding van hun macht. Feitelijk hebben deze partijen geen ideeën en geen oplossingen voor maatschappelijke problemen. Ze zoeken alleen een zondebok, hebben een afkeer van intellectuelen en het establishment waartegen ze zich kunnen afzetten en “schelden om te schelden en te haten”.Aan het einde van het boekje neemt Riemen tien letterlijke citaten van de PVV en maakt duidelijk dat het hier om leugens en verdraaiingen gaat.
Ook de SP heeft op velerlei manieren de persoon en de opvattingen van Wilders geanalyseerd en bekritiseerd . We kunnen niet alert en kritisch genoeg zijn is de boodschap van Riemen en die moeten we ons zeer ter harte nemen.
Dit boekje zouden alle politici, scholieren en studenten moeten bestuderen!
